Кансультацыя "Развіццё мелкай маторыкі рук"
Што ж такое мелкая маторыка?
Мелкая маторыка – здольнасць маніпуляваць дробнымі прадметамі, перадаваць аб'екты з рук у рукі, а таксама выконваць задачы, якія патрабуюць скаардынаванай працы вачэй і рук. Мелкая маторыка злучана з нервовай сістэмай, зрокам, увагай, памяццю і ўспрыманнем дзіцяці. Таксама навукоўцы даказалі, што развіццё мелкай маторыкі і развіццё мовы вельмі цесна злучаны.
А тлумачыцца гэта вельмі проста. У галаўным мозгу чалавека ёсць цэнтры, якія адказваюць за мову і рухі пальцаў. Размешчаны яны вельмі блізка. Таму, развіваючы мелкую маторыку, мы актывіруем зоны, якія адказваюць за станаўленне дзіцячай мовы, павышаюць працаздольнасць дзіцяці, яго ўвагу, разумовую актыўнасць, інтэлектуальную і творчую дзейнасць.
Актуальнасць.
На пачатковым этапе жыцця менавіта мелкая маторыка адлюстроўвае тое, як развіваецца дзіця, сведчыць пра яго інтэлектуальныя здольнасці. Дзеці з дрэнна развітай ручной маторыкай абыяк трымаюць лыжку, аловак, не могуць зашпіляць гузікі, шнураваць чаравікі. Ім бывае цяжка сабраць рассыпаныя дэталі канструктара, працаваць з пазламі, з лічыльнымі палачкамі, мазаікай. Яны адмаўляюцца ад любімых іншымі дзецьмі лепкі і аплікацыі, не паспяваюць за дзецьмі на занятках.
Мэта: развіццё мелкай маторыкі і каардынацыі рухаў рук у дзяцей дашкольнага ўзросту праз розныя віды дзейнасці; удасканаленне ўмоў для развіцця мелкай маторыкі пальцаў рук, дзяцей дашкольнага ўзросту.
Задачы:
-фарміраваць каардынацыю і дакладнасць рухаў рукі і вачэй, гнуткасць рук, рытмічнасць;
- развіваць мелкую маторыку пальцаў, рук;
- палепшыць агульную рухальную актыўнасць;
- садзейнічаць нармалізацыі маўленчай функцыі;
-развіваць уяўленне, лагічнае мысленне, ўвагу, зрокавае і слыхавое ўспрыманне, творчую актыўнасць.
Прапаную вашай увазе гульні і практыкаванні на развіццю мелкай маторыкі, якімі можна займацца і дома.
Гульні з гузікамі
Развіццю пальцаў рук спрыяюць не толькі пальчыкавая гімнастыка, але і разнастайныя дзеянні з прадметамі. Розныя выгляды мазаік ці гульні з гузікамі развіваюць увагу, успрыманне.
Маляванне па манных крупах, на грачаных крупах
Можна маляваць па манных крупах, па грачаных крупах. Створаная дзіцем карціна з гэтых сыпкіх матэрыялаў з'яўляецца творчым прадуктам, і развівае пачуццёвае ўспрыманне, фантазію і ўяўленне.
Збіранне разразных малюнкаў, пазлаў, кубікаў
Гэтыя гульні развіваюць зрокавае ўспрыманне, прасторавую арыентоўку, зрокава - рухальную каардынацыю.
Аплікацыя
Пры дапамозе аплікацый развіваецца не толькі мелкая маторыка. Дзіця, выконваючы аплікацыю, зможа параўноўваць постаці вялікія і маленькія, шырокія і вузкія, доўгія і кароткія, цёмныя і светлыя.
Гульні з прышчэпкамі
Таксама можна гуляць з прышчэпкамі для развіцця ў дзяцей творчага ўяўлення, лагічнага мыслення, замацавання колеру, рахунку.
Перакатванне алоўка ў далонях
Перакатванее алоўка ў далонях спрыяе стымуляцыі біялагічна актыўных кропак, танізіраванню арганізма ў цэлым.
Маляванне і размалёўванне алоўкамі
Менавіта алоўкі, а не фарбы ці фламастары, “прымушаюць” мышцы рукі напружвацца, прыкладваць сілы для таго, каб пакінуць на паперы след. Дзіця павінна вучыцца рэгуляваць сілу націску, для таго, каб правесці лінію, той ці іншай таўшчыні. Падчас малявання ў дзяцей развіваюцца не толькі ўяўленні, творчасць, паглыбляецца эмацыйнае стаўленне да рэчаіснасці, але фарміруюцца элементарныя графічныя ўменні, неабходныя для развіцця ручнога спрыту, засваенні ліста. Малюючы, дзеці вучацца правільна звяртацца з графічным матэрыялам і асвойваюць розную выяўленчую тэхніку, у іх развіваецца дробная мускулатура рукі. Неабходна вучыць дзяцей размалёўваць акуратна, не выходзячы за контуры намаляваных прадметаў, раўнамерна наносячы патрэбны колер.
Лепка
Падчас заняткаў у дзяцей развіваецца мелкая маторыка пальцаў і ўяўленне, яны вучацца каардынаваць рухі рук і набываюць новы сэнсарны досвед, вучацца даводзіць працу да канца. Заняткі спрыяюць развіццю эмацыйнай спагадлівасці, развіццю самастойнасці, настойлівасці, акуратнасці, працавітасці, фарміраванню ўменняў і навыкаў у лепцы.
Шнураванне
Такія гульні развіваюць прасторавую арыентоўку, увагу, фарміруюць навыкі шнуравання, развіваюць творчыя здольнасці, спрыяюць развіццю дакладнасці вокамера, паслядоўнасці дзеянняў.
Заданняў і практыкаванняў, накіраваных на развіццё мелкай маторыкі вельмі шмат, калі дадлучыць фантазію і ўяўленне, прыдумаць іх можна бясконца. Тут галоўнае ўлічваць індывідуальныя асаблівасці кожнага дзіцяці, яго ўзрост, настрой, жаданне і магчымасці. Наша задача падтрымаць дзіця, пры неабходнасці аказаць дапамогу, і вядома быць цярплівымі і спакойнымі. Бо ўмелымі пальцы стануць не адразу. Каб зацікавіць дзіця і дапамагчы яму авалодаць новай інфармацыяй, трэба ператварыць навучанне ў гульню, не забываць хваліць дзіця.
Сістэматычная і планамерная праца па развіццю мелкай маторыкі рук у дзяцей спрыяе фарміраванню мовы, інтэлектуальных здольнасцей, добра ўплывае на развіццё мовы, а самае галоўнае- спрыяе захаванню фізічнага і псіхічнага здароўя дзіцяці.
Картатэка гульняў па развіццю беларускага маўлення
Картка№ 1
Гульня№ 1-2
«Адгадай, чыя цацка?»
Мэта: вучыць утвараць прыналежныя прыметнікі.
Змест. Выхавацель у якасці вядучага хавае за спіной машынку, пытаецца, у якой руцэ цацка. Нехта з дзяцей адказвае. Тады выхавацель пытаецца: «Алёша адгадаў. Чыя цяпер машынка?». (Алёшава.) Алёша атрымлівае цацку і становіцца вядучым. Гульня працягваецца.
«Чые рэчы?»
Мэта: вучыць утвараць прыналежныя прыметнікі.
Змест. Дзеці дастаюць розныя прадметы або цацкі з «цудоўнага мяшочка». Выхавацель за кожным разам зазначае: «Саша выцягнуў машынку. Чыя цяпер машынка?» (Сашава). «Валодзя выцягнуў кубачак. Чый кубачак?» (Валодзяў.) І г. д.
|
|
Картка№ 2
Гульня№ 3-5
«Што маміна, а што татава?»
Мэта: вучыць утвараць прыналежныя прыметнікі.
Змест. Выхавацель паказвае дзецям карцінкі (сукенка, акуляры, штаны, капялюш і інш.). Дзеці называюць: «Сукенка — маміна...» і г. д.
«Хто першы пазнае?»
Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы.
Змест. Выхавацель апісвае новае слова. Задача дзяцей — хутчэй распазнаць гэты прадмет ці з'яву і знайсці яго на малюнку.
|
|
«Магазін цацак»
Мэта: актыўна распазнавацъ новыя словы.
Змест. Выхавацель апісвае новую цацку. Задача дзяцей — хутчэй распазнаць яе і знайсці на «прылаўку магазіна».
|
|
Картка№ 3
Гульня№ 6-7
«Пачастуем ляльку»
Мэта: актыўна распазнаваць новыясловы па тэме: «Посуд».
Змест. Выхавацель аб'яўляе дзецям, што лялькі Алеся і Ганна збіраюцца сустракаць гасцей. Трэба дапамагчы ім расставіць посуд. Віця ставіць талерачкі, Таня раскладвае лыжкі і відэльцы, Дзіма ставіць цукарніцу і г. д. Дзеці па аднаму выконваюць зададзеныя дзеянні, знаходзячы названыя прадметы посуду, напрыклад, у буфеце.
«На чым паедзеш у гасці?»
Мэта: узнаўляць словы з нагляднай падказкай па тэме: «Транспарт».
Змест. Выхавацель называе некалькі відаў транспарту і прапануе дзецям выбраць адзін адказ, але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а маты-вавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.
|
|
Картка№ 4
Гульня№ 8-10
«Чым пачастуем гасцей?»
Мэта: узнаўляць словы з нагляднай падказкай па тэме: «Садавіна,агародніна».
Змест. Выхавацель называе некалькі відаў садавіны і агародніны і прапануе дзецям выбраць адзін адказ. Але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а матывавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.
«Хуткія вочкі»
Мэта: замацоўваць слоўнікавы запас дашкольніка па любой тэме. Змест.Выхавацель паказвае прадмет або малюнак, які адносіцца да той ці іншай тэмы, і адразу хавае яго. Той, хто першым адкажа, атрымлівае гэты прадмет.
«Што надзенем ляльцы на прагулку?»
Мэта: замацоўваць лексіку без нагляднай падказкі па тэме: «Адзенне. Абутак».
Змест. Выхавацель называе некалькі відаў адзення і абутку і прапануе дзецям выбраць адзін адказ. Сутнасць гульні ў тым, што кожнае дзіця можа назваць тое слова, якое яно помніць.
Картка№ 5
Гульня№ 11-12
|
|
«Які твой голас?»
Мэта: пашыраць і замацоўваць пасіўны слоўнікавы запас па тэме: «Хатнія жывёлы».
Змест. Дзеці размяркоўваюць паміж сабой ролі хатніх жывёл. У адпаведнасці з роллю вымаўляюць гукаперайманні («мяў», «гаў», «му» і г. д.), пры гэтым кожны раз зазначаючы: «Я мяўкаю», «Я гаўкаю», «Я выю» і г. д.
«Назаві колер»
Мэта: дапасоўваць прыметнікі да назоўнікаў па тэме: «Садавіна, ага-родніна».
Змест. Выхавацель кідае мяч адна-му з дзяцей і называе садавіну альбо агародніну (яблык, агурок, бурак, слгва і г.д.), дзіця ловіць мяч, называе адпаведны колер (чырвоны, зялёны, чырвоны, сіняя і г. д.) і кідае мяч назад.
|
|
Картка№ 6
Гульня№ 13-14
«Адзін ці многа?»
Мэта: вучыць змяняць назоўнікі па ліках.
Змест. Выхавацель называе словы ў адзіночным і множным ліку, а дзеці адказваюць, колькі прадметаў названа: адзін ці многа. У якасці гульнёвага дзеяння можна выкарыстоўваць перакіданне мяча.
|
|
|
|
«Каму дадзім значок?»
Мэта: фарміраваць арыентыроўкі ў дзеянні ўтварэння давальнага склону назоўнікаў мужчынскага роду.
Змест. Выхавацель кажа, што сёння значкі будуць дарыцца толькі хлопчыкам. Пытаецца: «Каму ж дадзім першы значок?» (Мішу дадзім.) «Вось, Міша, твой значок. Яшчэ каму?» (Працягвае значок аднаму з дзяцей.) «Так, Алёшу. А зараз каму?» I г. д.
Картка№7
Гульня№ 15
«Частаванне»
Мэта: вучыць утвараць патрэбную склонавую форму па аналогіі з узорам педагога.
Змест. Выхавацель запрашае дзяцей разгледзець малюнкі. На малюнках — відарысы жывёл з характэрнымі для іх пачастункамі: зайка з морквай, вавёрка з арэшкамі, сабака з косткай, карова з сенам і г. д. Выхавацель кажа: «Звяры хочуць пачаставаць нашых хлопчыкаў. Толькі не ведаюць, каму што даць. Паспрабуем ім дапамагчы». I складвае малюнкі ў стосік. Побач кладзе стосік з фотаздымкамі хлопчыкаў групы. Дзеці па чарзе падыходзяць да стала, кожны з іх выцягвае адзін малюнак і пачынае гаварыць: «Коцік дае рыбку... каму?». Выцягвае з другога стосіка фотаздымак і працягвае: «Сярожу». (Таксама можно выкарыстоўваць гулъню ў «фанты».)
Картка№ 8
Гульня№ 16
«Калі гэта бывае?»
Мэты: замацоўваць веды пра часткі сутак; развіваць ўменне вызначаць часткі сутак і тлумачыць гэта з дапамогай слоў; развіваць лагічнае мысленне.
Змест. Кожнае дзіця атрымлівае некалькі картак (2—3) з выявамі частак сутак. Выхавацель прапаноўвае іх разгледзець. Затым ён называе частку сутак, напрыклад, вечар. Дзіця, у якога ёсць картка з відарысам, што адносіцца да гэтага часу сутак, падымае яе і расказвае, чаму гэты відарыс адпавядае вячэрняму часу За правільна падабраную картку і добрае тлумачэнне дзіця атрымлівае фішку. Фішкі афарбаваны: у ружовы колер — раніца, блакітны — дзень, шэры — вечар, у чорны — ноч. Карткі неабходна падбіраць з добра знаёмымі эпізодамі з рознага часу сутак.
|
|
Картка№ 9
Гульня№ 17
«Што даужэй, што танчэй?»
Мэты: выхоўваць ўвагу; фарміраваць навык параўнання прадметаў па даўжыні, таўшчыні; развіваць мову, успрыманне.
Змест. У працэсе чытання казкі «Верабей і былінка» дзецям прапануецца параўнаць па таўшчыні былінкі (палачкі рознай таўшчыні). Дзеці параўноўваюць і гавораць: «Гэтая былінка самая тоўстая, гэтая — танейшая, а гэтая — самая тонкая». Затым дзеці гэтак жа параўноўваюць па даўжыні вяроўкі, якімі павінны былі звязаць стральцоў. Яны знаходзяць самую доўгую, карацейшую і самую кароткую вяроўкі (шнуркі). Па заданню выхавацеля дзеці называюць доўгія і кароткія, тоўстыя і тонкія прадметы.
|
|
Картка№ 10
Гульня№ 18
«Параўнай»
Мэты: выхоўваць ўвагу; развіваць ўменне параўноўваць прадметы па даўжыні, шырыні; развіваць мову, успрыманне.
Змест. Выхавацель прапаноўвае дзецям параўнаць палоскі-«дарожкі», па якіх «ехала» муха-пяюха. Палоскі паперы даюцца рознай даўжыні і шырыні.
Па заданню выхавацеля дзеці знаходзяць самую кароткую палоску, самую доўгую, сярэднюю. Выкладваючы палоскі-«дарожкі» па даўжыні, дзеці гавораць: «Гэтая дарожка самая кароткая, гэтая — даўжэйшая, а гэтая самая доўгая».
Гэтак жа дзеці параўноўваюць палоскі-«дарожкі» па шырыні. Затым знаходзяць і называюць прадметы доўгія, кароткія, шырокія і вузкія, якія загадзя былі прынесены выхавацелем у групавы пакой.
Картка№ 11
Гульня№ 19-20
«Складзі карцінку»
Мэта: развіваць прасторавую ары-енціроўку, мову, уменне бачыць цэласнасць вобраза; развіваць ўвагу.
Змест. Падчас работы над казкай «Сынок з кулачок» можна прапанаваць дзецям скласці з чатырох частак разразных карцінак поля, луга, лесу адпаведныя выявы. Дзеці складаюць карцінкі, паведамляюць, што ў іх атрымалася, расказваюць пра раслінны і жывёльны свет таго асяроддзя, якое атрымалася на карцінцы.
«Можна есці ці не?»
Мэты: замацоўваць веды аб прадуктах харчавання і іх назваў; развіваць слыхавую увагу, кемлівасць, лагічнае мысленне; выпрацоўваць хуткую рэакцыю на слова.
Змест. Дзецям можна прапанаваць гульню на адрозненне прадуктаў харчавання ад іншых прадметаў. Для гэтага выкарыстоўваюць як прадукты харчавання, так і карткі з іх відарысамі. Дзеці павінны разгледзець усе прадукты або іх выявы, назваць іх. Затым выхавацель прапануе пагуляць у гульню «Можна есці ці не?»: паказвае і называе прадмет, дзеці на прадукт харчавання пляскаюць у далоні, на другія прадметы — сядзяць ціха.
|
|
Картка№ 12
Гульня№ 21-22
«Хто ўвойдзе, няхай возьме»
Мэты: замацоўваць веды пра матэрыял, з якога зроблены прадмет; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць звязную мову, уважлівасць, кемлівасіць.
Змест. Дзецям прапануюць адшукаць у пакоі для гульні прадметы, зробленыя з дрэва, пластмасы, гумы і іншага матэрыялу.
Яны шукаюць прадмет, называюць яго, прыдумваюць і расказваюць пра яго невялічкае апавяданне, паведамляюць, з якога матэрыялу ён зроблены.
|
|
«Раскладзі па велічыні»
Мэты: актывізіраваць слоўнікавы запас і развіваць звязную мову; выпрацоўваць уменне параўноўваць прадметы па велічыні на вока або шляхам накладвання; развіваць ўвагу, успрыманне велічыні прадмета.
Змест. Дзеці разглядаюць плоскасныя фігуркі герояў казкі «Муха-пяюха», параўноўваюць іх і раскладваюць па велічыні ў радок: хто за каго большы. Напрыклад: воўк, заяц, вавёрка, жабка, мышка, муха. Затым дзеці расказваюць, чаму яны так размясцілі герояў казкі.
Картка№ 13
Гульня№ 23-24
«Сапсаваны тэлефон»
Мэты: развіваць слыхавую увагу, засяроджанасць.
Змест. Дзеці сядзяць радком. Вядучы ціхенька на вуха называе першаму дзіцяці аднаго з герояў казкі. Першае дзіця таксама ціхенька на вуха паўтарае пачутае слова другому дзіцяці, другое — трэцяму і г. д. Дзіця, якое сядзіць апошнім у радку, вымаўляе пачутае слова ўслых. Калі ім была дапушчана памылка, дзеці па ланцужку, толькі ў адваротным напрамку, па чарзе паўтараюць пачутае імі слова Так знаходзяць таго, хто дапусціў памылку, «сапсаваў тэлефон».
«Што змянілася?»
Мэты: выхоўваць ўвагу, кемлівасць; развіваць памяць, мову; актывізіраваць слоўнікавы запас.
Змест. На фланелёграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхава-целя: «Ноч» — дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхавацель мяняе парадак размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» — дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланелёграф і тлумачаць, якія там адбыліся змены.
|
|
Картка№ 14
Гульня№ 25
|
|
«Лішняе слова, або Чацвёрты лішні»
Мэты: вучыць дзяцей знаходзіць агульныя і розныя ўласцівасці прадметаў, аб'ядноўваць прадметы па якой-небудзь асноўнай істотнай прыкмеце, праводзіць класіфікацыю; развіваць лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць.
Змест. У адпаведнасці з сюжэтам казкі выхавацель называе словы ці паказвае дзецям карткі з відарысамі предметаў. Пры гэтым усе словы (прадметы), апрача аднаго, належаць да якой-небудзь адной групы. Выхавацель прапаноўвае дзецям знайсці лішняе слова (прадмет), якое не падыходзіць да ўсіх астатніх у групе, а затым рас-тлумачыць, чаму яны так думаюць. Надрыклад:
▪ рамонак, дзьмухавец, званочак, пчала;
▪ камар, муха, жабка, мятлушка;
▪ заяц, ліса, кот, мядзведзь;
▪ талерка, хлеб, соль, малако.
Картка№ 15
Гульня№ 26-27
«Чорны кот»
Мэта: практыкаваць у правільным ужыванні форм давалънага склону назоўнікаў першага скланення.
Змест. Адзін з дзяцей — «чорны кот». Ён стаіць у сярэдзіне круга з хустачкай у руцэ. Дзеці водзяць карагод, прыгаворваючы:
Сталі дзеці ў карагод,
Прыйшоў да іх чорны кот
Кот. Каму даць, каму даць
Каму хустачку аддаць?
Адцам Янку.(Янка становіцца «чорным катом». І г. д.)
«Хто першы назаве?»
Мэты: актывізіраваць слоўнікавы запас;
развіваць зрокавую і слыхавую ўвагу, звязаную мову.
Змест. На фланелёграфе ў радок размяшчаюцца відарысы герояў казкі. Выхавацель дамаўляецца з дзецьмі, адкуль яны будуць пачынаць лічыць відарысы (злева направа ці наадварот). Затым некалькі разоў пляскае ў далоні. Дзеці лічаць колькасць хлапкоў, знаходзяць відарыс, які стаіць на ўказаным месцы, і называюць яго, расказваюць аб ім невялічкі ўрывак з казкі. Выйграе тое дзіця, якое першым назвала відарыс.
Картка№ 16
Гульня№ 28
«Назаві адным словам»
Мэты: замацоўваць у мове дзяцей словы, што абазначаюць агульныя паняцці; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць лагічнае мысленне, кемлівасць.
Змест. Выхавацель выкладвае карткі з выявамі прадметаў. Дзеці разглядваюць іх, называюць намаляваныя прадметы. Затым выхавацель просіць назваць гэтыя прадметы адным словам. У залежнасці ад зместу казкі гэта могуць быць наступныя заданні:
▪ воўк, ліса, заяц... — дзікія жывёлы;
▪ сабака, кот, каза... — свойскія жывёлы;
▪ верабей, сарока, галка... — птушкі;
▪ курыца, певень, гусь... — свойскія птушкі;
▪ дуб, клён, бяроза... — дрэвы і г. д.
У групе «Фантазёры» карткі могуць не выкарыстоўвацца. Замест іх выхавацель проста называе прадметы.
|
|
Картка№ 17
Гульня№ 29-30
«Хто жыве ў казцы?»
Мэты: развіваць ўвагу, памяць, звязную мову, хуткасць мыслення; актывізацыя слоўніка.
Змест. Для гэтай гульні спатрэбяцца карткі з відарысамі розных прадметаў, у тым ліку і персанажаў казкі. Выхавацель дае дзецям разгледзець карткі, а затым просіць назваць персанажаў той казкі, якую слухалі на занятку, і расказаць невялічкі ўрывак з гэтай казкі пра таго героя, якога назвалі.
|
|
«Не памыліся»
Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас, лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць; замацоўваць веды пра дзікіх і свойскіх жывёл.
Змест. Дзеці стаяць у крузе, пера-кідваючы мяч. Той, хто кідае мяч, называе дзікую ці свойскую жывёліну. Той, хто мяч злавіў, павінен сказаць, дзе яна жыве: у лесе ці побач з чалавекам, чым харчуецца.
Картка№ 18
Гульня№ 31-32
«Скажы наадварот»
Мэты: абагачаць мову словамі-антонімамі; развіваць звязную мову, кемлівасць, мысленне, увагу.
Змест. Выхавацель вымаўляе слова і кідае каму-небудзь з дзяцей мячык. Дзіця, злавіўшы мячык, павінна ў адказ назваць слова, процілеглае па значэнню. Напрыклад: высокі — нізкі; уперад — назад; дзень — ноч; цёплы — халодны і г. д.
«Паштальён прыносіць пісьмы»
Мэта: развіваць звязную мову, мысленне.
Змест. «Паштальён» раздае дзецям канверты, у якіх ляжаць карткі з відарысамі персанажаў казкі. Дзеці павінны расказаць урывак з казкі з удзелам гэтых персанажаў.
|
|
Картка№ 19
Гульня№ 33-34
«Бывае—не бывае»
Мэты: вучыцъ дзяцей бачыцъ пры-чынна-выніковыя сувязі, што існуюць у прыродзе; развіваць лагічнае мысленне, звязную мову, замацоўваць веды пра поры года.
Змест. Выхавацель расказвае пра якую-небудзь пару года, напрыклад, пра зіму, і ўключае ў свае апавяданне непраўдападобны эпізод: «На заснежанай ёлачцы сядзела зязюля...». Дзеці павінны вызначыць, бывае такое ці не, растлумачыць, чаму такое немаг-чыма.
«Адгадайце, якая пара года»
Мэта: замацоўваць навыкі дыяла-гічнага маўлення.
Змест. У госці да дзяцей прыходзіць «жывы каляндар», да якога можна звярнуцца з пытаннямі і адгадаць, якая пара года. Напрыклад: «Зараз холадна? Ідзе дождж? Якога колеру лісце? Ці спіць мядзведзь? Ці ходзяці. дзеці ў школу?» і г. д.
Картка№ 20
Гульня№ 35-36
«Прыдумай слоўцаабо адкажы: «Які?»
Мэты: абагачаць слоўнікавы запас прыметнікамі; развіваць кемлівасць, мысленне, мову.
Змест.Выхавацель прапаноўвае дзецям да назвы прадмета падабраць словы, якія дапамогуць адказаць на пытанне: «Які гэга прадмет?».
Напрыклад:
- Лісіца якая? (Хітрая, рыжая...).
- Мядзведзь які? (Касалапы, вялікі...).
- Заяц які?(Касавокі, даўгавухі...) I г. д.
|
|
«Адгадай, хто я»
Мэта: адпрацоўваць навыкі звязнага маналагічнага маўлення. Змест. Дзеці «пераўтвараюцца» ў жывёл ці нават у рэчы і расказваюць пра сябе: «Я — маленькая і зялёная, жыву ў балоце. Я добра скачу і плаваю, люблю есці мух і камароў». (Жаба.). «Я вялікі, падобны на скрыню. У мяне ёсць экран і многа кнопачак. Уключыш кнопачку — пакажу мульцік або спартландыю». (Тэлевізар.)
Картка№ 21
Гульня№37-38
«Хто больш назаве слоў?»
Мэты: актывізіраваць слоўнікавы запас дзяцей па тэме: «Прафесіі»; практыкаваць у складанні простых сказаў па зададзеным слове; развіваць уяўленне і пачуццё гумару.
Змест. Выхавацель расказвае пра карэспандэнта газеты, які хоча даве-дацца, што дзеці ведаюць пра прафесіі дарослых. Ён будзе запісваць словы праз мікрафон. Выхавацель паказвае карцінку, а хто-небудзь з дзяцей называе прафесію, інструменты, неабходныя для гэтай прафесіі, ў мікрафон. Дзеці дзеляцца на дзве каманды, іх прадстаўнікі па чарзе адказваюць на пытанні, называюць прылады і дзеянні з імі, непаўтараючы слоў. Перамагае тая каманда, якая апошняй назвала інструмент і дзеянне з ім.
«Незвычайны лес»
Мэта: адпрацоўваць сінтаксічную канструкцыю «Ці ведаеце вы?..».
Змест. Дзецям раздаюцца малюнкі з відарысам знаёмых звяроў, яікія выконваюць нейкія незвычайныя дзеянні, маюць незвычайны знешні выгляд і г. д. Малыя разглядваюць свае малюнкі і, перш чым паказаць іх усім, пытаюцца: «Ці ведаеце вы, што слон лятае? Ці ведаеце вы, што ў ваўка зялёны хвост? Ці ведаеце вы, што заяц спіць у бярлозе?» і г.
Картка№ 22
Гульня№ 39
«Закончы сказ»
Мэты:актывізіраваць словы, якія абазначаюць бытавую тэхніку; развіваць звязную мову; практыкаваць ва ўстанаўленні прычынна-следчых і прасторава-часовых адносін.
Змест. Закончыць сказ (знайшоўшы малюнак).
Я чышчу дыван... (пыласосам).
Я мыю бялізну ў ... (пральнай машыне).
Я слухаю навіны па... (тэлевізару).
Я гляджу кіно па ... (кінатэатры). Я шукаю інфармацыю ў... (газеце).
Я збіваю крэм з дапамогай... (міксера).
Я захоўваю прадукты харчавання ў... (халадзільніку).
Я размаўляю з сябрам па... (тэлефоне).
Я шыю сукенку на... (швейнай машыне).
Я фатаграфірую з дапамогай... (фотаапарата)
|
|
Гульнявая матэматыка
Праблеме эфектыўных метадаў навучання прысвечана шмат даследаванняў у педагогіцы і псіхалогіі. Гэта заканамерна, бо вучоба з’яўляецца вядучым відам дзейнасці школьнікаў, падчас якой яны рыхтуюцца да жыцця, актыўнага ўдзелу ў навукова-тэхнічным і сацыяльна-эканамічным развіцці грамадства. Эфектыўнасць навучання залежыць ад актыўнасці яго ўдзельнікаў.
Як арганізаваць вучэбны працэс, каб кожнаму дзіцяці было даступна і цікава вучыцца, каб кожны з хлопчыкаў і дзяўчынак з нецярпеннем чакаў урокі пазнання. Зыходзячы з уласнага вопыту работы, упэўнена, што толькі пастаянна развіваючы пазнавальны інтарэс малодшых школьнікаў да вучобы, можна дасягнуць добрых вынікаў у ёй і разам з тым захаваць жаданне хадзіць у школу. У гэтым мне дапамагаюць гульнявыя формы навучання, якія выкарыстоўваю на розных этапах урока.
Гульня адыгрывае важную ролю ў жыцці дашкольнікаў і малодшых школьнікаў. В.Л.Сухамлінскі пісаў: «Прыгледземся ўважліва, якое месца займае гульня ў жыцці дзіцяці… Для яго гульня – гэта самая сур’ёзная справа. У гульні перад дзецьмі раскрываецца свет, раскрываюцца творчыя здольнасці асобы. Без іх няма і не можа быць паўнацэннага разумовага развіцця».
Пры выкарыстанні дыдактычных гульняў на ўроках у вучняў развіваюцца псіхічныя працэсы, фарміруецца вучэбная матывацыя, а матэрыял, які вывучаецца, запамінаецца і ўспрымаецца лепш. Дыдактычная гульня ўяўляе сабой шматпланавую педагагічную з’яву, бо з’яўляецца адначасова гульнявым метадам навучання малодшых школьнікаў, формай навучання, самастойнай гульнявой дзейнасцю і сродкам усебаковага выхавання асобы дзіцяці.
Дзіцячыя гульні звязаны з многімі відамі чалавечай дзейнасці і выступаюць у ролі спецыфічнай дзіцячай формы пазнання навакольнага свету, зносін, працы, мастацтва і г.д. Адсюль і тыпы гульняў: пазнавальныя, інтэлектуальныя, будаўнічыя, працоўныя, музычныя, мастацкія, спартыўныя, драматызаваныя і інш. Трэба адзначыць, што дакладная класіфікацыя гульняў па відах адсутнічае. Даволі часта яны суадносяцца са зместам навучання і выхавання.
Адзін з асноўных элементаў гульні – дыдактычная задача, якая вызначаецца мэтай навучальнага і выхаваўчага ўздзеяння. Пазнавальны змест бярэцца са школьнай праграмы. Наяўнасць дыдактычнай задачы ці некалькіх задач падкрэслівае навучальны характар гульні, накіраванасць навучальнага зместу на пазнавальную дзейнасць дзяцей. Дыдактычная задача вызначаецца настаўнікам і адлюстроўвае яго навучальную дзейнасць.
Структурным элементам гульні з’яўляецца гульнявая задача, якую дзеці ажыццяўляюць у гульнявой дзейнасці. Дыдактычная і гульнявая задачы адлюстроўваюць узаемасувязь навучання і гульні. У адрозненне ад прамой пастаноўкі дыдактычнай задачы на занятках, у дыдактычнай гульні яна ажыццяўляецца праз гульнявую задачу, вызначае і актывізуе гульнявыя дзеянні, становіцца задачай самога дзіцяці, абуджае жаданне і патрэбу рашыць яе.
Дыдактычнай гульні ў пачатковых класах уласцівы пэўны тэмп і рытм. Падчас такой гульні дапушчальны прасторавыя тлумачэнні, правілы павінны выкладацца коратка, лаканічна і даступна. Зніжаюць інтарэс вялікая колькасць заўваг дысцыплінарнага характару і пасіўнае чаканне дзіцем свайго ўдзелу ў гульні. Настаўнік павінен сам паказваць жывую цікавасць да гульні і захапляць ёй вучняў. У некаторых гульнях трэба стварыць сітуацыю чакання і загадкавасці. Поспех гульні залежыць ад таго, як педагог праводзіць яе. Дзеці лёгка ўлоўліваюць вяласць і абыякавасць, з-за чаго інтарэс да гульні імгненна згасае. У гульні вучні павінны адчуваць сябе свабодна і нязмушана, атрымліваць задавальненне ад усведамлення сваёй самастойнасці і паўнацэннасці.
Вучэбна-гульнявая дзейнасць на ўроку прыносіць вялікую карысць, бо прымушае дзяцей прымяняць веды ў новых умовах ці ставіць разумовую задачу, рашэнне якой патрабуе праяўлення розных форм разумовай дзейнасці. Але вучэбна-гульнявая дзейнасць – не самамэта на ўроку, а сродак навучання і выхавання. Падчас гэтай дзейнасці ў дзяцей выпрацоўваецца прывычка канцэнтравацца і самастойна мысліць, разіваецца ўвага. Нават у пасіўных школьнікаў назіраецца зацікаўленасць вучэбна-гульнявой дзейнасцю, якая з’яўляецца незаменным сродкам развіцця вучэбнай матывацыі. Таму выкарыстанне гульняў і розных заданняў, стварэнне на ўроку гульнявой сітуацыі прыводзіць да таго, што дзеці незаўважна для сябе і без асаблівага напружання набываюць пэўныя веды, уменні і навыкі.
Улічваючы варыятыўнасць асобных гульняў і зыходзячы з магчымасцей работы класа і некаторых вучняў, выбіраю адпаведныя гульні і гульнявыя практыкаванні, якія развіваюць памяць, увагу і назіральнасць. Практыка паказвае, што выкарыстанне дыдактычных гульняў на ўроках апраўдана толькі тады, калі яны цесна звязаны з іх тэмай, арганічна спалучаюцца з вучэбным матэрыялам, які суадносіцца з дыдактычнымі мэтамі заняткаў. Пры тлумачэнні новага матэрыялу неабходна выкарыстоўваць гульні, што змяшчаюць істотныя прыкметы тэмы, якая вывучаецца. Акрамя таго, у гульні павінны быць закладзены практычныя дзеянні дзяцей з групамі прадметаў ці малюнкаў. Дыдактычныя гульні і гульнявыя практыкаванні стымулююць зносіны паміж дзецьмі і выкладчыкам, асобнымі вучнямі, паколькі пры іх правядзенні ўзаемаадносіны паміж імі пачынаюць насіць нязмушаны і эмацыянальны характар.
Вучыць школьнікаў арыентавацца ў прасторы на ўроках матэматыкі дапамагае гульня «Знайдзі дарожку». З дапамогай гульні «Жывы куток» знаёмлю дзяцей з прыёмам утварэння лічбаў, паняццямі «менш» і «больш». Даведацца пра склад лічбаў дапамагаюць гульні «Заселім дом» і «Упрыгожым ёлачку».
На ўроках замацавання новага матэрыялу важна прымяняць гульні на ўзнаўленне правіл, уласцівасцей, дзеянняў, вылічальных прыёмаў і г.д. У гэтым выпадку выкарыстанне сродкаў нагляднасці варта абмежаваць і накіраваць увагу на прагаворванне ўслых правіл, уласцівасцей і вылічальных прыёмаў. Пры замацаванні матэрыялу форма правядзення гульні можа быць рознай: калектыўнай, групавой і індывідуальнай. Мэтазгодна праводзіць гульні ў групах і ў выглядзе спаборніцтва.
Многія дыдактычныя гульні ўтрымліваюць у сабе пытанне, заданне і заклік да дзеяння: «Хто хутчэй?», «Не пазяхаць!», «Адказвай адразу», «Пляскай з намі!» і г.д. Значная колькасць гульняў дазваляе зрабіць пэўнае абагульненне, асэнсаваць нядаўна вывучаныя правілы, замацаваць і паўтарыць атрыманыя веды ў сістэме і новых сувязях, што садзейнічае больш глыбокаму засваенню пройдзенага матэрыялу.
Для замацавання ведаў табліц складання і вылічэння ў межах 10 выкарыстоўваю гульню «Самы хуткі паштальён». Раздаю 5 вучням аднолькавую колькасць картак, на адваротным баку якіх запісаны выраз на складанне і вылічэнне. Дзеці, што сядзяць за партамі, паказваюць дамы з нумарамі (трымаюць разрэзаныя лічбы ад 0 да 10). Паштальёны павінны хутка вызначыць на канверце нумар дома (знайсці значэнне выразу) і разнесці пісьмы ў адпаведныя дамы (аддаць дзецям, у якіх карткі з лічбамі, што абазначаюць адказы выразаў, запісаны на канвертах). Хто хутка і правільна разнясе пісьмы па прызначэнні, той самы хуткі паштальён.
Нягледзячы на просты характар гульняў, яны дазваляюць у гульнявой форме паўтарыць табліцу складання і вылічэння, унесці ва ўрок элемент спаборніцтва, што актывізуе дзейнасць вучняў і абавязвае іх быць больш дакладнымі, сабранымі і хуткімі.
На этапе абагульнення ведаў мэтазгодна праводзіць урокі ў форме падарожжа ў казачную краіну, у выглядзе розных эстафет і спаборніцтваў, групавых і калектыўных гульняў. Ролю нагляднасці на гэтым этапе трэба абмежаваць. Напрыканцы гульняў неабходна абмеркаваць і падвесці іх вынікі.
Каштоўнасць урокаў з элементамі гульняў заключаецца ў тым, што сур’ёзная праца робіцца для дзяцей займальнай. Яны працуюць з цікавасцю, захоплена і ўважліва, лёгка пераключаюцца з аднаго віду дзейнасці на іншы. Усё гэта станоўча ўплывае на выніковасць навучання. Плануючы ўрок, імкнуся звязаць яго з жыццём, што дапамагае актывізаваць пазнавальную дзейнасць дзяцей, дайсці да кожнага з іх і данесці цяжкі матэрыял у даступнай форме. Асабліва карысныя гульні для першакласнікаў.